Denizdeki balıklar niçin tatlı suda yaşayamıyor?

Dünyada çeşitli sularda yaşayan 22 bin tür balık vardır. Bunların büyük bir bölümü denizlerin tuzlu sularında yaşarlarken bir kısmı da göllerde, nehirlerde tatlı sularda yaşamlarını sürdürürler. Tatlı su balıklarının tuzlu ortamdan dolayı denizlerde yaşayamamaları bir noktaya kadar anlaşılabilir. Denizde yaşayan balıklar deniz suyundaki tuzu özel organlarıyla süzüp, o şekilde faydalanırlar. O halde zaten tuz bulunmayan tatlı sularda rahatça yaşayabilmeleri gerekmez mi?Omurgalı hayvanların yani, balıkların, kuşların, memelilerin, hem karada hem suda yaşayan canlıların, sürüngenlerin tek bir ortak yanları vardır. Vücutlarındaki tuz oranı hemen hemen aynıdır. Kanlarındaki tuz oranı yüzde 0,9’dur. Diğer bir deyişle kanlarının bir litresinde 9 gram tuz vardır. Bu tuzun tamamına yakım sodyum ve klordur. Çok az miktarda da kalsiyum ve potasyum vardır. Bu tuzlar vücudun normal fonksiyonlarını yapması için gereklidir.Eğer deniz suyundaki tuzluluk oranı (yüzde 3,5) dörtte birine düşürülürse sonuç balığın kanındaki sodyum, klor, kalsiyum ve potasyum oranının aynısı olur. Deniz suyu ve tüm omurgalıların kanlarındaki tuz oranlarındaki bu benzerlik hayatın denizden başladığı teorisini destekliyor.Hayat başladığı zaman denizlerdeki tuz oranının omurgalıların kanlarındaki oranla tamamen aynı olduğu, zamanla bu oranın artması sebebiyle omurgalıların denizleri terk edip karada yaşamaya başladıkları, balıkların ise denizde kalıp artan tuz oranından korunmak için bir mekanizma geliştirdikleri ileri sürülüyor.Balıkların solungaçları civarındaki klor hücreleri salgıladıkları bir enzim sayesinde, deniz suyundan aldıkları fazla sodyumu tekrar dışarı verirler. Buna ilaveten böbrekleri de tuz iyonlarını filtre ederek idrarla dışarı atarlar. Bu nedenle idrarları az sulu, yoğun, tuz oranı yüksek ve az miktardadır.Tatlı su balıklarında ise tam tersi bir fiziksel mekanizma vardır. Yaşadıkları ortamdan aldıkları suyun içindeki az miktardaki tuzu, atmak yerine vücut ihtiyaçları için konsantre halinde tutarlar. İçinden tuz alındığından idrarları da bol ve suludur. İdrar miktarı günde vücut ağırlığının üçte birini bulur.Sonuç olarak, tatlı su balıkları denizde yaşayamazlar çünkü vücutları deniz suyundaki tüm tuzu alır, vücut susuz kalır, kurur ve balık ölür. Denizde yaşayan balıklar da tatlı suda yaşayamazlar çünkü zaten az miktarda olan tuzu ayırıp fazla su tuttuklarından şişerler ve onlar da ölürler.Yani her iki balık türünün de kan ve tuz kompozisyonları aynıdır ama bir tür, kana tuz sağlamaya çalışırken diğeri azaltmaya uğraşır. Ortam değişikliğinde de aynı şekilde çalışmaya devam eden mekanizmalar balıkların ölümlerine neden olurlar.Gerçi Somon gibi hem tatlı hem de tuzlu sularda yaşamayı başaran balıklar da vardır. Somonlar tatlı sularda doğuyorlar, gençliklerinde nehirler boyunca okyanusa yüzüyorlar ve hayatlarının geri kalan kısmını oralarda, tuzlu sularda geçiriyorlar.Bu tip balıklarda iki tip mekanizma da vardır ama yolculukları sırasında, nehirlerin ağızlarında, tatlı ve tuzlu suların birleştikleri yerlerde, bir süre kalarak vücutlarını öbür ortama ayarlıyorlar. Her iki tür sularda da yaşayabilen deniz canlılarının ortak özellikleri, yumurta ve bebeklik evrelerini tatlı sularda, yaşlılıklarını ise tuzlu sularda geçirmeleridir.