Tavuk-yumurta probleminin kökeni nedir?

“Ekonomik durgunluk mu insanların daha az para harcamalarına sebep olur, yoksa insanların daha az para harcamaları mı ekonomik durgunluğa” tipi soruların kesin bir cevabı yoktur. Aslında hangisi önce ortaya çıktıysa öbürüne sebep olur, sonra da öbürü tekrar ona. Tabii bu sefer de hangisinin ilk olarak ortaya çıktığı sorulabilir. Bu tür soruların yalnızca mantıkla verilecek cevapları sonucu sonsuza götürür.Bir çevrim içinde birbiri ardına gelen ve birbirlerine sürekli sebep-sonuç ilişkisi ile bağlı olan, hangisinin diğerini yarattığı veya diğerinin sonucu olduğuna kesin karar verilemeyen, bu tip, iki şıkkı da mümkün görülen ikilemlerde uzayıp giden boş tartışmaları sona erdirmek için “tavuk mu yumurtadan çıkar, yumurta mı tavuktan” sorusunun çözümsüzlüğü örnek gösterilir.Daha yaygın şekliyle “önce yumurta mı vardı, tavuk mu” olarak da bilinen bu soruyu, sosyal ve fen bilimleriyle uğraşanlar sebep-sonuç ilişkilerini açıklayamadıkları açmazlara düştüklerinde kullanırken felsefeciler aynı soruyu daha çok hayatın nasıl başlamış olabileceğini sorgulamakta ve izahta kullandılar.Soru ile ilgili bilinen ilk kayıt Yunan filozofu Aristo’ya (MÖ 384-322) aittir. Bu bilmeceye tüm canlılar açısından yaklaşan Aristo eserlerinin birinde, “Eğer ilk insan varsa anasız, babasız doğmuş olmalıdır ki bu tabiata aykırıdır, bu şekilde ilk kuşu oluşturacak bir yumurtanın da olmaması, başlangıçta bütün yumurtalara hayat (ruh) veren bir tavuğun olması gerekir” der.Tavuk ve yumurtadan hangisinin daha önce var olduğu sorusu Aristo’nun yanında Platon’un da (MÖ 427-347) çalışmaları içinde görülür ama konu hakkında ilk yazılı eseri bırakan kişi Yunanistan’da doğmuş, Roma’da yaşamış olan ve Eflatun’un felsefe ekolünden gelen Plutarch’dır (MS 46- 120). Plutarch bir sempozyumda yöneltilen sorulara cevaplarını topladığı kitabında “hangisi daha önce geldi, tavuk mu, yumurta mı” başlığı altında “küçük bir problemin çok daha büyük bir soruya hatta dünyanın yaradılışının sorgulanmasına” yol açabileceğinden bahseder.Dünya nüfusunun çoğunluğunu oluşturan tek tanrılı dinlere mensup insanlar için cevap bellidir. Yumurta tavuktan çıkmıştır. Yani önce yumurta değil tavuk var olmuştur. Kutsal kitaplar, kanatlı kümes hayvanlarının beşinci günde yaratıldıklarından bahsederler, yumurtanın ne zaman ve nerede yaratıldığı 4 ise hiçbir yerde geçmez.Yumurtanın önce var olduğuna, yani tavuğun yumurtadan çıkmış olabileceğine inananlar ise Darwin’in evrim teorisini esas alıyorlar. Bu düşünceye göre bir canlının kromozomları üzerinde kalıtsal özelliklerini taşıyan genetik malzemenin değişmesi canlının hayatı boyunca mümkün değildir. Bu tür değişme olsa olsa sadece canlının yumurta içindeki gelişim sürecinde olabilir. Yani hiçbir canlı hayattayken tavuğa dönüşmez ama yumurta evresindeyken uğrayacağı bir değişimle (mutasyon) bu mümkün olabilir.Bu konuda önemli birkaç isimden biri olan, İngiltere, Nottingham Üniversitesi’nden Prof. John Brookfield yukarıda bahsedilen gerekçelerle, ilk tavuğun başka bir canlı tarafından yumurtlanan bir yumurtanın içindeki genetik değişiklikten dolayı tavuğa dönüşmesi sonucu ortaya çıktığı fikrini savunuyor.Evrim teorisi değişik bir kuş türünün yumurtasının tavuğa dönüşebileceğini öne sürüyor ama aynı teoriye göre kuşların dinazorlardan, onların da yaşamın başlangıcı olan denizlerdeki tek hücreli bakterilerden türedikleri unutulmamalıdır. Yani aslında soru “bakteri mi yumurtadan çıkmıştır, yumurta mı bakteriden” şekline de dönüşebilir.Sonuçta çok basit bir bilmeceymiş gibi görünen tavuk-yumurta ikilemi, tarih boyu hayatın nasıl başladığını veya Tanrı’nın varlığını sorgulayışın bir sorusu olarak ele alınmış ve daima yaradılış inancı ile evrim teorisini karşı karşıya getirmiştir. Tabii bu arada yaşamın yumurtadan başladığına, ilk yumurtanın da uzaylı dostlarımız tarafından dünyaya getirilip bırakıldığına inananların varlığım da unutmamak lazım.Hata her zaman cevapta aranılır ama bazen soru da yanlış olabilir. Asırlar boyu sorulan, tartışılan bu tavuk-yumurta sorusunda horozun adı niçin hiç geçmez, anlaşılır gibi değildir. Gerçi bir rivayete göre ona da sorulmuş da, “valla bilmem, benim işim tavukla, gerisine karışmam” demiş.