Geridönüşüm nedir, nasıl yapılır?

Eğer hepimiz tüketimi azaltır, tekrar kullanır ve geri dönüşüme katkı sağlarsak dünya kaynaklarının gelecek kuşaklara da kalmasını sağlayabiliriz. Geri dönüşüm sadece malzeme tasarrufu sağlamaz aynı zamanda enerji tasarrufu da sağlar.Dünyadaki kaynaklar sınırlı ve bu kaynakları kullandığımızda bir daha yerine getiremiyoruz. Tüketimin her kanaldan körüklendiği günümüz dünyası ise tam bir kullan-at çılgınlığı içerisinde. Ama dünyanın bize verdiği somut mesaj; bu şekilde devam edersek, gelecek nesillere bir dünya bırakamayacağımız yönünde. Peki ne yapmalı? Eskileri tamir etmek yerine yeni şeyler almaya meyilliyiz. Ancak tarihimizdeki bu israf dönemi sona ermek zorunda. Karamsarlığa gerek yok. Atılacak küçük adımlar bile çok önemli. Belki de yapılacak en mantıklı şey dünya kaynaklarını daha makul şekilde kullanmak yani daha az tüketmek ve geri dönüşüm konusunun önemini kavrayarak hayatın her alanında konumlandırabilmek.Geri Dönüşüm Nedir?Geri dönüşüm, yeniden değerlendirilebilme olanağı olan atıkların çeşitli işlemlerden geçerek üretim sürecine dahil olmasıdır. Geri dönüşüme olan ihtiyaç, savaşlar nedeniyle baş gösteren kaynak sıkıntılarıyla ortaya çıkmıştır. Geri dönüşüm yoluyla atıkların tekrar ham madde olarak kullanılması büyük miktarda enerji tasarrufunu mümkün kılar. Örneğin; geri dönüştürülmüş, alüminyumun kullanılması alüminyumun sıfırdan imal edilmesine oranla %35’e varan enerji tasarrufu sağlar.Atık malzemelerin ham madde olarak kullanılması çevre kirliliğinin engellenmesi açısından da oldukça önemlidir. Kaynakların tükenmesini önlemek ve atık çöp miktarını azaltmanın tek yolu geri dönüşümdür.Geri Dönüşümün Amacı Nedir?Geri dönüşümün hizmet ettiği önemli üç amaç vardır. Bunlardan birincisi, atık sahalarına daha az çöpün gitmesinin sağlanması dolayısıyla hava, su ve toprak kirliliğini azaltmaya yardımcı olunmasıdır. İkinci fayda ise ekonomik anlamdadır ve geri dönüşüme uygun materyallerin bu sürece dahil edilmesi, ham madde olarak yeniden kullanılması ülkeler adına ciddi bir ekonomik kazanım sağlar. İsrafın önüne geçilir. Üçüncü ve belki de en önemli amaç ise çevresel faydalardır. Bir şeyleri çöpe attığımızda ondan kurtulduğumuzu ve onun bir daha asla karşımıza çıkmayacağını sanırız. Ne yazık ki durum pek öyle değildir. Bizim atıp kurtulduğumuzu düşündüğümüz ‘çöpler’ bir yerlere taşınmak zorundadır. Genellikle atık sahalarına taşınırlar, bu depolama alanları çok kirletici olabilir, kötü görünür ve kokarlar. Geri dönüşüm yoluyla ekonomiye fayda sağlayabilecek atıklar bu alanlarda yer işgal ederler ve kaynak israfına neden olurlar.Bazen çöplerin atık sahalarında toplanması yerine büyük yakma tesislerinde yakılması tercih edilir, bu işlemin gömülmesi gereken atık miktarını azaltması ve yanma sonucu enerji üretilmesi gibi avantajları olmasının yanı sıra toksik hava kirliliği yaratması, küresel ısınma ve iklim değişikliği sorununu artırması gibi zararları vardır.Yeni bir ürünü üretebilmek için çok fazla enerji ve kaynak gerekir, geri dönüşebilir malzemeleri çöpe attığımızda ise üretimi esnasında tüketilen enerji ve kaynaklarını da çöpe atmış oluruz. Geri dönüşümün amacı; kaynakların tükenmesini önlemek ve atık çöp miktarını azaltmaktır. Cam, kağıt, alüminyum, plastik, pil, motor yağı gibi maddeler geri dönüştürülerek tekrar kullanılabilir hale gelir bu da ülke ekonomisine önemli bir katkı sağlar. Aynı zamanda ülkelerdeki katı atıkların depolanması ve taşınması gibi sorunları da engeller.Geri Dönüştürülebilir Malzemeler Nelerdir?İşin gerçeği kullanımını tamamladıktan sonra çöp kutusuna attığımız çoğu şey aslında geri dönüştürülebilir ve yeni ürünler için ham madde olarak kullanılabilir. Bazı malzemelerin dönüşüm süreci daha kolayken bazıları zorlu süreçler gerektirebilir. Geri dönüşebilen maddeler; kimyasal atıklar, cam, kağıt alüminyum, plastik, piller, motor yağı akümülatörler, beton, organik atıklar, elektronik atıklar, demir, tekstil, ahşap ve metal olarak özetlenebilir.Geri Dönüşümü Mümkün Olan Atıklardan Bazıları

• Mutfak ve bahçe atıkları

Organik (karbon bazlı) malzemeler biyolojik olarak parçalandığında (solucanlar ve bakteriler tarafından parçalandığında) içeriği zengin, ufalanabilen, toprak benzeri bir malzemeye yani komposta dönüşür. Mutfak ve bahçe atıklarının neredeyse yarısı bu şekilde değerlendirilebilir. Kompost bahçelerde kullanmak için idealdir.

• Kağıt ve karton

Bazı malzemelerin aksine, kağıt birçok kez geri dönüştürülebilir. Kağıt atıkları hamur haline getirilerek yeni kağıt yapımında ham madde olarak kullanılabilmektedir.*1 ton kullanılmış kâğıt atığının geri dönüşümü sonucunda, 16 adet yetişmiş çam ağacı ve 85 metrekarelik ormanlık alan tahrip edilmekten kurtuluyor.Türkiye genelinde düşünecek olursak, bu kazanım, yılda 80 milyon çam ağacı ve 40.000 hektar ormanlık araziyi korumak anlamına gelir.

• Metal

Çöpe atılan metal atıkların çoğunu yiyecek ve içecek kutuları teşkil etmektedir. Tipik olarak bu kutular eritilebilen ve yeni gıda kutuları haline getirilebilen çelikten yapılır. İçecek kutuları genellikle daha ince ve daha hafiftir ve çok kolay bir şekilde geri dönüştürülebilen alüminyumdan yapılmıştır. Alüminyum madenciliği enerji yoğun ve çevreye zararlı bir süreçtir. Bu nedenle atık alüminyum kutuların değeri oldukça yüksektir.*1 ton metal atığın geri dönüştürülmesi sonucunda 1300 kg ham madde tasarrufu sağlanır!

• Ahşap

Geleneksel ve sürdürülebilir bir materyal olan ahşabın geri dönüşümü insanlık tarihi boyunca yapılmıştır. Atık ahşap, genellikle geri dönüştürülmüş ahşap döşeme veya bahçe zemin kaplaması gibi yeni ahşap ürünlerine dönüştürülür. Atık ahşaplar laminat ve kompozit malzeme yapımında yoğun olarak kullanılmaktadır. Ayrıca yakıt olarak da kullanımı mümkündür.

• Cam

Cam geri dönüşümü en kolay olan atık çeşididir. Atık cam şişeler ve kavanozlar eritilerek tekrar tekrar kullanılabilir. Cam atıkları çöpe atmamamız gerekmektedir çünkü kırılan camlar atık sahalarında besin arayan sokak canlılarına zarar vermektedir. Bu nedenle cam atıklarını belediyelerin belli bölgelere yerleştirdikleri atık cam toplama noktalarına götürmek gerekmektedir. Bu noktalarda renlerine göre ayrılan cam atıklar, atık işleme merkezine aktarılır. Burada belli süreçlerden geçen cam, tekrar ürün olarak raflarda yerini alabilir.* 1 ton cam atığın geri dönüşümü sonucunda yaklaşık 100 litre benzin tasarrufu sağlanmaktadır.

• Plastik

Plastikler doğal ortamlar için en fazla tehdit içeren atık çeşididir. Doğal ortamda bozulmadan uzun süre dayanırlar. Çok hafif olmaları nedeniyle denizlere sürüklenerek, denizlerin ve plajların kirlenmesine neden olurlar. Deniz canlılarının yaşamını tehdit ederler. Plastiklerin geri dönüşümü nispeten daha zordur.Çok farklı türde plastik atık bulunduğu için herbir tür farklı süreçlerden geçmektedir.*1 ton plastik ambalaj atığının geri dönüşümü sonucunda 14.000 kWh enerji tasarrufu sağlanmış olur.

• Beton

Her yer sürekli yıkılıp yeniden yapılırken, yıkım esnasında tonlarca moloz çıkıyor. Peki bu moloz nereye gidiyor? Betonun da geri dönüşümü mümkün. Beton parçalar, yıkım alanlarından toplanarak kırma makinalarının bulunduğu yerlere getirilerek, kırma işleminden geçirilir ve ufak parçalara bölünür. Bu malzemeler yeni işlerde çakıl olarak kullanılabildiği gibi aynı zamanda eğer içeriğinde katkı maddeleri yoksa yeni beton için kuru harç olarak da kullanılabilir.Geri Dönüşüm Nasıl Yapılır?Geri dönüşüm işlemi dört aşamada gerçekleşir.1- Kaynakta ayrı toplanmasıDeğerlendirilebilir atıklar, oluştukları yerde çöplerden ayırılarak biriktirilir.2- SınıflamaKaynağında ayrı toplanan atıklar, cam, metal-plastik ve kağıt bazında sınıflandırılır.3- DeğerlendirmeAtıklar, fiziksel ve kimyasal değişimler geçirerek yeni bir malzeme olarak ekonomiye geri döner.4- Yeni ürünü ekonomiye kazandırmaGeri dönüştürülen ürün, yeni bir malzeme olarak kullanıma sunulur.www.wate.com/wp-content/uploads/sites/42/2022/12/recyclingbins.jpg?w=1280Dünyada ve Türkiye’de Güncel Durum Nedir?Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD)’nin araştırmalarına göre, Almanlar çöplerinin %65’ini ayrıştırıyorlar ve değerlendirilmelerini sağlıyorlar. Geri dönüştürülemeyen çöpleri ise tekrar kullanarak yakıt üretiyorlar veya farklı tasarımlarla yeni ürünler elde ediyorlar. Böylece neredeyse hiçbir şey “boşa gitmemiş” oluyor!Avrupa Çevre Ajansı’nın (EEA) verilerine göre, diğer Avrupa ülkeleri de çöp konusunda en az Almanya kadar gayretli görünüyor. Avusturya, Belçika, İsviçre, Hollanda ve İsveç çöplerinin en az %50’sini geri dönüştürüyor ve büyük bir kısmı yeniden kullanılıyor. Geri dönüşüm ve çevreyi koruma konusunda Almanya’yı takip eden Güney Kore atıklarının %59’unu geri dönüştürüyor, Amerika ise %35’lik bir oranla gelişmiş ülkelerin ortalamasının biraz üzerinde yer alıyor. Belki şaşırtıcı olmayacak ama örnek verdiğimiz bu ülkeler maalesef bizim ülkemizden kilometrelerce ilerideler. Çünkü Türkiye’deki çöpün %99’u atık depolama sahalarına gömülüyor.encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcTt71mynoQbKf5EEfi5F3zXKhuqWt2I2KEzcQ&usqp=CAUGeri Dönüşüm Nasıl Yaygınlaşır?Geri dönüşüm sürecinin gerçek anlamda işlerlik kazanması ancak konunun bir devlet politikası haline gelmesi ile mümkün olacaktır. Kaldı ki ülkemizde son zamanlarda hükümet destekli ‘sıfır atık’ projesi hayata geçirilmekte ve konuyla ilgili olumlu gelişmeler yaşanmaktadır.Geri dönüşüm sürecinde ilk adım atıkları azaltmak olmalıdır. Bu sağlandıktan sonra ise atıkların kaynağında ayrıştırılması ve bunların yerel yönetimlerce toplanarak geri dönüşüm tesislerine iletmesi ile devam eder. Geri dönüştürülebilir her malzeme için ayrı çöp kutuları kullanmak dönüşüm sürecini hızlandırır ve kolaylaştırır. Aynı zamanda geri dönüşümü doğru uygulayan tüketiciler ve bu konuda çalışma yapan okullara küçük ödüller verilmesi de bu güzel alışkanlığa katılımı artırabilir.Neden geri dönüşüm yapmalıyız?Eğer hepimiz tüketimi azaltır, tekrar kullanır ve geri dönüşüme katkı sağlarsak dünya kaynaklarının gelecek kuşaklara da kalmasını sağlayabiliriz. Geri dönüşüm; malzemelerin değerlendirilmesini sağlar ve atık depolama - yakma ihtiyacını azaltır, çevre kirliliğinin azaltılmasına katkısı olur. Geri dönüşüm sadece malzeme tasarrufu sağlamaz aynı zamanda enerji tasarrufu da sağlar.Aslında geri dönüşüm tahmin edildiği kadar zor değildir. Sadece alışkanlıkların değişmesi ve çöpün kaynağında ayrıştırılması bile sürecin hızlanmasına fayda sağlayacaktır.Geri dönüşüm evde başlar. Geri dönüşüme bir bütün olarak bakılmalıdır. Asıl fikir; azalt, yeniden kullan ve geri dönüştür. Herkes üstüne düşeni yaptığında çok büyük farklar yaratacağımızın farkında olmalıyız.