Mangal kömürünün diğer kömürlerden farkı nedir?

Tarih öncesi çağlarda büyük tufanların ardından ormanlar, bulundukları veya sürüklendikleri yerlerde toprağa gömüldüler. Havasız ortamda, mikroorganizmaların etkisi altında, bitki selülozundaki özel bir değişim ile sürekli artan karbon oranı sonucunda kömür oluştu.Günümüzde enerji elde etmek için kömürle çalışan santraller kurmak çevre ve doğa düşmanlığı olarak görülüyor. Halbuki insanlığın bugünkü medeniyet ve teknoloji seviyesine gelmesi hep kömür sayesinde olmuştur. Yeryüzündeki demir, bakır gibi metaller hep kömür ateşinde eritilerek kullanıma sokulabilmiştir. Aslında tarihin başlangıcında kömür de pek iyi tanınmıyordu. Linyit neymiş, kok kömürü nasılmış bilinmiyordu, bunları elde edecek teknoloji de yoktu. Bilinen tek enerji kaynağı odundu ama odun enerjisi de sadece insanları ısıtmaya yetiyor, metalleri eritmede yetersiz kalıyordu.Kömürün pek bilinmediği, odunun da yetersiz kaldığı o zamanlarda insanlar odun kömürünü, günümüzdeki adıyla mangal kömürünü keşfettiler. Odun kömürünün özelliklerinin ne zaman farkına varıldığı, ilk kez nerede ve kimler tarafından üretildiği bilinmiyor ama bronz ve demir çağlarında madenleri eritmek için kullanıldığı, Avrupa’da en azından beş bin yıldır bilindiği tahmin ediliyor. Asırlar boyu camın üretilmesinden, Mısır’da piramitlerdeki mumyalama işlemlerine kadar çeşitli alanlarda insanlara hizmet veren odun kömürü günümüzde de hâlâ o ilk yılların usul ve teknolojisinde üretiliyor.Odun kömürü gözden uzak, ıssız tepelerin ve vadilerin arasında kalmış, rüzgârı az, odunu bol yerlerde, mümkünse dere kenarında, tercihen sonbahar aylarında yapılır. Üretim yerindeki odun kubbelerinin için için tüten dumanları filmlerdeki Afrika köylerini andırır. Yazın uzaklarda, orman içinde yükselen, ince mavi bir duman görürseniz orası muhtemelen odun kömürünün üretildiği bir yerdir. Basit bir işmiş gibi görünen odun kömürü üretiminde, kesim, budama, kümbet yapma, üzerini örtme, toprak serpme, doldurma, besleme, yıkama v.b. gibi ayrı ayrı 23 işlem vardır.Odun kömürü üretimi için kurulan, üzeri toprakla örtülü ocağa “torluk” denilir. Bir torluk yani 2,5-3 metre yüksekliğinde koni biçiminde bir odun yığını yapmak için önce meşe, kayın, gürgen, dişbudak, karaağaç gibi iyi kömürleşen, sert dokulu ağaçlar kesilerek elde edilen odunlar, ortasında boşluk kalacak şekilde, kubbe biçiminde dizilir. Hava ile doğrudan teması kesmek için üzeri saman, yaprak ve dallarla örtülür, sonra da toprakla kaplanır.Torluk sabahın ilk saatlerinde, rüzgârsız bir havada, açılan hava deliklerinden sokulan ateşle alttan ve üstten yakılır. İlk ateşlemeden sonra 3-4 saatte bir ateşin beslenmesi için bacadan içeriye odun parçalan atılır. Üstü toprakla örtülü olduğundan kubbe için için yanar. Bacadan önce su buharı, soma san renkli bir duman çıkar. En sonunda karbonmonoksitin mavi dumanı görüldüğünde bütün delikler tıkanır. Torluğun dibinden açılan bir delikten beyaz duman geldiğinde kömürleşme sona ermiş demektir. Torluk, soğuması için bir kaç gün daha bekletilir, içinden çıkan kömürlerin üzerine su dökülür ve için için devam eden yanma, ilerde mangalda devam etmek üzere durdurulur.Kömür elde etme işleminin süresi torluğun hacmine göre 3-4 günden 15- 20 güne kadar değişebilir. Yaklaşık 100 kilogram odundan 20 kilogram odun kömürü elde edilir. Odun kömürünün karbon oranı da, ısıtma gücü de taş kömürü ile hemen hemen aynıdır. Günümüzde daha süratli sonuç veren, daha ekonomik ve yan ürünlerin daha iyi değerlendirildiği, fmn tipi portatif kömürleştiriciler de kullanılıyor.Son yıllarda mangal kömürünün piknik alanlarında, deniz kenarlarında, kebap, döner ve balık lokantalarında yaygın olarak kullanılması, yanma sırasında havayı diğer kömür türlerine göre daha az kirletmesi, talebi gittikçe arttırıyor. Mangallarda kullanılan kömürlerin kolayca tutuşabilmeleri gerekir. Bu şartlara en uygun kömür gevşek ve reçineli odunlardan üretilen yumuşak kömürlerdir. 300 derece civarında bir sıcaklıkta kömürleştirilenler mangalda da kolay tutuşurken daha yüksek sıcaklıklarda elde edilen kömürler daha güç alevlenir. Kömürler içinde “elleme” denilen iri boy olanların değeri daha fazladır, daha çok balık ve kebap lokantalarında kullanılırlar.